Historia rodu Baggehufwud – Baggovut – Baggo na podstawie jednej koperty
©Andrzej
Philips
Koperta ze
znaczkiem herbowym Imperium Rosyjskiego leżała u mnie jakieś 40 lat, nawet nie
pamiętam, gdzie ją nabyłem. Prze te wszystkie lata nie zainteresowała nikogo.
Zwykła całostka, jakich sporo. Wysana z miejscowości Popielnia[1] do Kegel[2]. Tym razem przyjrzałem się jej od strony niefilatelistycznej. Napis:
Urząd Pocztowy Kegel, Estlandzka Gubernia[3], Jego Wysokourodzony Eduardu Valerianowiczu Baggovutu, Majątek Vazelem. Powstało pytanie – kim był ów Edward Baggovut…
Eduard
Walerianowicz Baggovut (Eduard Karl Ewald von Baggehufwudt) urodził się 30 października
1870 roku w stolicy guberni estońskiej w
Rewalu (dzisiejsze Tartu) w bogatej rodzinie
estońskiej szlachty: Valeriana von Baggovuta (ur. 13.05.1843, Sankt-Petersburg,
zm. 3.07.1923 Tallinn, Estonia)[4] i
Josefine Magdalena (Josy) von Baggehufwudt (Baggo) (von Ungern-Sternberg) (ur.
20.08.1839 w Nõva (Neva), Estonia, zm. 18.02.1917 Nõva (Neva), Estonia).
Rodzina
o pochodzeniu norwesko – szwedzkim, której liczni przedstawiciele byli generałami
i dowódcami w armii Imperium Rosyjskiego. Na przestrzenie wieków rodzina używała
różnych form nazwiska: Bagge - Baggehufwud – Baggovut – Baggo i inne[5].Do rodziny
należały liczne majątki ziemskie. Eduard
był jednym ze spadkobierców browaru w Saku (Estonia) oraz majątków w Vazalemma
i Nõva (Newa)[6].
Browar Saku
W
październiku 1820 roku właściciel dworu Saku, hrabia Karl Friedrich von
Rehbinder (1764-1841), otworzył na terenie dworu browar. Kiedy w 1866 roku dwór
przeszedł w posiadanie Waleriana Baggehufwudta (1843–1923), browar został
odnowiony, a w 1871 roku piwo z browaru Saku zajęło poczesne miejsce na
tallińskim rynku piwa. W czerwcu 1875 roku w Kadriorg (Tallinn) odbyła się
wystawa rolnicza, na której piwo Saku otrzymało brązowy medal.
W
1876 roku zamiast małego browaru dworskiego Walerian Baggovut zbudował browar
napędzany energią parową, a w 1877 roku wyprodukowano tu pierwszą partię piwa.
W 1880 roku piwo Saku otrzymało drugą nagrodę i brązowy medal na wystawie w
Rydze[7],[8].
Browar
produkuje piwo: Saku / Сакуское/sakuskie, Saku tume / Сакуское темное/sakuskie
ciemne, Saku hele / Сакуское светлое/ sakuskie jasne i Saku kuldne / Сакуское
золотое/ sakuskie złote [9].
Piwo Saku / Сакуское/ Sakuskie
Piwo Saku / Сакуское/Sakuskie lager
Piwo Saku hele / Сакуское светлое/ Sakuskie
jasne
Piwo Saku tume / Сакуское темное/ Sakuskie
ciemne
Piwo Saku kuldne / Сакуское золотое/Sakuskie
złote
Vasalemma
Vasalemma[10] to mała
gmina w okręgu Harju w północno-zachodniej Estonii. Osada liczyła 879
mieszkańców, w tym 711 Estończyków (80,9%). Vasalemma ma stację na zachodniej
trasie Elron.
Pałac w Vasalemma i herb Rodu Baggehufwud
Właściciele dworu Padise von Ramma w 1825 r. wydzielili Vasalemmę jako odrębną posiadłość, która w 1886 r. stała się własnością szlacheckiej rodziny von Baggovutów.
Na
wojskowych mapach topograficznych Cesarstwa Rosyjskiego (1846–1863),
obejmujących prowincję estońską, dwór oznaczony jest jako dwór Vazalem.
Ostatnim
właścicielem dworu był Eduard von Baggehufwudt. Na jego polecenie w latach
1890-1893 wzniesiono główny budynek (dwór).
W
1919 r. dwór został wywłaszczony, a od 1922 r. w jego głównym budynku zaczęła
działać szkoła[3][4]. Podczas II wojny światowej w budynku mieścił się najpierw
szpital radziecki, a wraz z przybyciem nazistów niemiecki ośrodek szkoleniowy.
Obecnie
w głównym budynku dworu mieści się Szkoła Podstawowa Vasalemma. W latach
2000-tych budynek został częściowo odrestaurowany[11].
Nõva (Neva)
Pierwsza
wzmianka o majątku Nõva pojawiła się w dokumencie z 1559 roku jako majątek
klasztoru Padise. W 1575 roku przeszedł w ręce prywatne. W 1663 roku majątek
klasztorny został wywłaszczony, po czym wrócił w ręce prywatne.
W
XVII wieku majątek często przechodził z rąk do rąk. Po wojnie północnej na
początku XVIII w. początkowo należał do szlacheckiej bałtycko-niemieckiej
rodziny Mohrenschildt. Od 1833 roku był własnością rodziny Ungern-Sternbergów.
Podłużny,
parterowy dwór drewniany powstał prawdopodobnie w połowie XIX wieku. Utrzymano
go w stylu klasycystycznym, jednak wielokrotnie go przebudowywano.
W
ramach estońskiej reformy rolnej majątek i dwór zostały wywłaszczone przez
młode państwo estońskie. Ostatnią prywatną właścicielką była Josefine von
Baggehufwudt (z domu Ungern-Sternberg, 1839–1917) oraz jej syn i dziedzic
Eduard (Ned) von Baggehufwudt.
Od
1920 roku w dawnym dworku mieści się miejscowa szkoła. Na przestrzeni XX wieku
budynek był kilkakrotnie przebudowywany. W 2002 roku zniszczony budynek został
całkowicie wymieniony. Władze lokalne starały się zachować kształt i wygląd
zabytkowej budowli[12].
Neva – Vasalemma – Saku
Eduard
Baggobutov po ukończeniu w 1890roku gimnazjum, wstąpił na Uniwersytet w
Tartu na wydział ekonomiczny (rolny),
który zakończył w 1891 r. Potem na bazie majątku w Vasalemma (34 km od
Tallinna) utworzył pierwszą ptaszarnię. Dzięki
arystokratycznemu pochodzeniu, bogactwu
i z czasem stała się największą w Imperium Rosyjskim. Posiadał szerokie
znajomości w całej Europie. Ptaki i inne zwierzęta były rozsyłane koleją po całej
Rosji. Został też redaktorem i wydawcą czasopisma „ Racjonalna hodowla ptaków i
zwierząt”, które wychodziło w Rewalu (Tallinnie) w latach 1905-1906, a dwa lata
późnej zaczął wydawać Poradnik hodowli zwierząt (1907 – 1914)[13].
E.
Baggovut był autorem i wydawcą książek i katalogów: „Dobra rada w przypadku
transportu drobiu i zwierząt koleją „(1908), „Ilustrowanego katalogu ptaków,
świń, kóz, królików, psów, akcesoriów do hodowli drobiu, książek i
pocztówek największej farmy w Rosji”
(1901, 1902, 1908, 1913, 1914), „Rukovodstvo (1911).
Był
też wydawcą książek wielu zoologów i weterynarzy np. V.V. Sobiniecki „Królik”
(1907, 1912), i tegoż „Prawidłowe karmienie ptaków domowych” (1907), Aleksander
A. Bazarnianinova „Rozmowy o hodowli owiec” (1905), „O wychowaniu i karmieniu
młodych zwierząt (1906), Jurgensona Ivana „Hodowla gołębi” (1905, 1914), „Bernardyny”
(1906), Paszczenko Sergiej „Choroby domowych ptaków” (1910), „Karmienie
domowych ptaków” (1909), „Jaja mrówcze i mrówki, ich zbieranie i przygotowanie”
(1915), Hans Eberhardt „Pies, jego rasy, pielęgnacja, edukacja i utrzymanie”
(1908).
Książki
były wydawane w Rewalu i rozchodziły się w znacznych egzemplarzach po całej
Rosji[14],[15].
„Dobra rada w przypadku transportu drobiu i
zwierząt koleją” i „Racjonalne żywienie drobiu”, Autor: Wł. Wł. Sabinetsky,
Wydawca: Eduard Valeryanovich Baggovut
„Ilustrowany katalog ptaków, świń, kóz,
królików, psów, akcesoriów do hodowli drobiu, książek i pocztówek z publikacji
największej farmy w Rosji autorstwa E. V. Baggovuta, Majątek Wazalem, Urząd
pocztowy Kegel, estońska gubernia.|
Cała
działalność została zakończona wraz z wybuchem wojny. Będąc Niemcem, został oskarżony
o szpiegostwo na rzecz Niemiec i zesłany w głąb kraju. Gospodarstwo w Vazelemma
w czasie wojny zostało zapuszczone i przepadło. Obawiając się nowego aresztowania
wyemigrował do Niemiec. Nadto po I wojnie Światowej w Estonii przeprowadzona
została reforma rolna[16].
Problemy
ekonomiczne zbiegały się z politycznymi, właściciele średnich i małych
gospodarstw byli w większości Estończykami, a ich sąsiedzi z wielkich
posiadłości byli Niemcami. Wydaję się jednak, że w większym stopniu o
przeprowadzeniu reformy decydowały czynniki ekonomiczne niż polityczne. Na
uwagę zasługuje chociażby fakt, że za jej przeprowadzeniem w największym
stopniu opowiadały się partie chłopskie i szeroko rozumiana lewica, w mniejszym
stopniu prawica. Ostatecznym wynikiem debaty była przyjęta przez konstytuantę
10 X 1919 roku ustawa, na mocy której wywłaszczono wielkich posiadłości
ziemskich wraz z ich wyposażeniem.
Bałtyccy
Niemcy również nie składali broni, jeszcze rok wcześniej aktywnie występowali
przeciwko rodzącej się Republice Estońskiej. W całym regionie organizowali
oddziały Landwery, które miały dać im zwycięstwo. Jednak po zwycięstwie
Estończyków i ustanowieniu pokoju ich pozycja została podkopana. Reforma rolna
stała się narzędziem neutralizacji ich siły ekonomicznej, a co za tym idzie,
także politycznej. Bałtyccy Niemcy od wieków stanowili elitę społeczną Estonii,
zdominowali zarówno życie ekonomiczne, kulturalne jak i polityczne małego
kraju. Większość Estończyków postrzegało ich jako obcych najeźdźców i
przeciwników niepodległego państwa estońskiego.
Wywłaszczenie
nastąpiło za odszkodowaniem, pojawiły się jednak problemy przy wycenie
nieruchomości oraz inwentarza żywego. Większość właścicieli twierdziła, że ich
wartość jest zaniżana[17].
Eduard
von Baggo osiedlił się w Gdańsku około 1920 roku. Tu zajmował się kolekcjonerstwem
znaczków i handlem znaczkami.
Początkowo
przeprowadził się do willi na Westerplatte. Stamtąd rozpoczął swoją pierwszą
działalność.
Lubił
na przykład łączyć nowe znaczki „Wolnego Miasta Gdańska” (wydanie berlińskie) z
wciąż obowiązującymi znaczkami Cesarstwa Niemieckiego i wczesnej Republiki
Weimarskiej, dzięki czemu dostępne były ciekawe mieszane opłaty pocztowe.
Później
zaczął się trochę bawić znaczkami Gdańska:
Kiedyś
celowo zaniżył frankowanie pocztówki i wysłał ją na adres w Szwajcarii, na który nie można było dostarczyć.
Na
kartkę naklejono w Szwajcarii znaczki dopłaty, a po nieudanej próbie
doręczenia, kartkę zwrócono do Gdańska.
Następnie
przyklejono tutaj znaczki pocztowe dopłaty Miasta Gdańska („Do odbioru przez
odbiorcę”), a on otrzymał z powrotem swoją starą przesyłkę ze znaczkami
pocztowymi Szwajcarii i Gdańska…Takie „sfabrykowane dokumenty” zwykle nie
cieszą się szczególną popularnością wśród kolekcjonerów, ale bez działań pana
von Baggo niektórych ciekawych franków raczej nie da się już zobaczyć…
Edward
von Baggo wraz żoną 30 stycznia 1945 znaleźli się na pokładzie statku „Wilhelm
Gustloff”, który w nocy został trafiony
trzema torpedami, wystrzelonymi przez radziecki okręt podwodny[18].
Eduard Baggo zginął wraz żona Martą,
synem Jamesem i jego żoną Gerdą.
Spośród
10 582 pasażerów 9 343 utonęło w lodowatych wodach Morza Bałtyckiego, zanim
kapitan statku dotarł w bezpieczne miejsce. Informację o śmierci von Baggo
zawdzięczamy prawnukowi handlarza znaczkami, panu Jamesowi von Baggo,
mieszkającemu w Australii. James z Baggo uprzejmie podzielił się kilkoma
dodatkowymi szczegółami na temat rodziny. W związku z tym Eduard von Baggo,
który pochodził z krajów bałtyckich, miał pięcioro dzieci o imionach Paul, Ned,
Nils, James i Elizabeth. Ned von Baggo również został handlarzem znaczkami i
podczas drugiej wojny światowej mieszkał w Luksemburgu. Czwarty syn James –
dziadek w/w korespondenta z Australii – zginął jako żołnierz 30 stycznia 1945
roku na froncie wschodnim – tego samego dnia, w którym Eduard von Baggo wypłynął
ze swoimi zbiorami na „Wilhelma Gustloffa”[19].
Edward
był żonaty z Martą Ritter (1884 – 1945), mieli 5 dzieci: Nils (28.10.1898,
Tallin -1985), Paul (7.10.1900-?), Ned (Eduard) (17.10.1904, Tallinn -?), James
(27.02.1910 Tallin – 31.01.1945, Königsdank[20])
i Konstance (6.04.1913 Vasalemma, Estonia - 8.08.1991, Upwey, Melbourne,
Kanada)[21].
Znamienici
przedstawiciele rodu Baggohufwudt
Karl Gustav von Baggohufwudt (ros. Karl Fedorovich Baggovut); ur. 16.09. 1761 w Perila (Estonia).
18
października 1812 roku podczas bitwy pod Tarutino[22] poległ
generał porucznik Karl Fedorovich Baggovut. Urodził się 16 września 1761 roku w
prowincji estońskiej w rodzinie dyrektora celnego Libau[23],
pochodzącego z norweskiej rodziny szlacheckiej. Od 1779 roku służył w
rosyjskiej służbie wojskowej w stopniu podporucznika pułku piechoty w Tobolsku.
W 1782 r. brał udział w tłumieniu powstań Tatarów krymskich, podczas wojny
rosyjsko-tureckiej 1789 r. wyróżnił się w bitwie nad rzeką Selcia w Mołdawii podczas zdobywania Bendery.
Oficer ponownie sprawdził się podczas tłumienia powstania polskiego i zasłynął
dzięki błyskotliwym działaniom przeciwko Konfederatom. Brał udział w bitwie pod
Maciejowicami[24]
(gdzie do niewoli T. Kościuszko), a następnie w szturmie na obrzeża Warszawy –
Pragi. W 1799 Baggovut został awansowany na generała dywizji. Podczas bitwy pod
Preussisch Eylau[25]
(1807) generał został ciężko ranny w klatkę piersiową. Baggovut walczył pod
Guttstadt[26]
i Heilsbergiem[27]
i był najbliższym współpracownikiem księcia Piotra Bagrationa. Podczas wojny
rosyjsko-szwedzkiej w 1808 roku Baggovut odniósł kilka zwycięstw nad wojskami
szwedzkimi i wyróżnił się podczas obrony Abo[28]. W
czasie Wojny Ojczyźnianej 1812 r. dowodził 2. Korpusem Piechoty w ramach 1.
Armii Zachodniej. Uczestnik bitew pod Smoleńskiem, Borodino i Tarutino. W
ostatniej bitwie zginął od kuli armatniej wroga. W reskrypcie skierowanym do
wdowy po Baggowucie cesarz Aleksander I napisał: „Straciłem w nim dzielnego
dowódcę wojskowego, przydatnego ojczyźnie”.».
Jego rodzina była pierwotnie norweska, ale w
XVI wieku przeniosła się do Szwecji, a następnie w XVII wieku do Estonii[29].
Aleksander
Fedorowicz Baggovut, generał kawalerii (ur. 1806, zm. 2.05.1883)[30]
Iwan Karlowicz von Baggovut (ur. 12 kwietnia 1862 - 9 lutego 1933, zm. Cannes, Francja) - rosyjski generał artylerii, dowódca 42. Korpusu Armijnego. Syn komendanta Gatczyny, generała piechoty Karla Fiodorowicza Baggovuta i Marii Iwanowny Pawłowej. Starsi bracia to Włodzimierz, emerytowany oficer straży i Aleksander, mąż stanu, gubernator Połtawy[31].
19
lipca 1914 roku został mianowany szefem 74. Dywizji Piechoty, z którą
przystąpił do I wojny światowej. Od 19 grudnia pełnił funkcję generała
przydziałów pod dowództwem 3 Armii. 27 czerwca 1915 roku został mianowany
inspektorem artylerii 42. Korpusu Armijnego, a w 1917 roku pełnił funkcję
dowódcy korpusu. W maju 1917 przeszedł na emeryturę i został awansowany na
generała artylerii.
Brał
udział w Białej Armii w ramach Sił
Zbrojnych Południa Rosji[32],
a także służył w Armii Dońskiej, gdzie został przemianowany na generała
kawalerii.
Po
klęsce wojsk białych wyemigrował na Łotwę, a następnie do Francji. Pisał
wspomnienia i współpracował z „Artillery Journal”. Zmarł w 1933 roku w Cannes.
Karl Fedorovich Baggovut (niem. Karl Theodor von Baggehufwudt; 1810-1895) – generał piechoty, zarządca pałaców Gatczyna[33] i komendant Gatczyny. Młodszy brat Aleksandra Baggovuta[34], był synem szefa celników w Libau (Lipawa) Fiodora Fedorowicza Baggovuta i bratankiem bohatera Wojny Ojczyźnianej 1812 r., generała Karla Fedorowicza Baggovuta.
Poznałem fascynującą historię rodu Baggehufwud dzięki
niepozornej kopercie. Uwielbiam takie koperty, kartki pocztowe i widokówki. Nie
są to martwe rzeczy, lecz przedmioty z duszą, które opowiadają nam swoja historię.
[1]
Popilnia
lub Popilnya (ukraiński: Попільня) to osada typu
miejskiego w rejonie żytomierskim, w obwodzie żytomierskim, na Ukrainie [en.wkipedia].
Powstanie wsi wiąże się z budową odcinka kolei Kijów-Odessa na odcinku
Fastow-Kozyatin, którą przeprowadzono w latach 60-tych XIX wieku. Trasa
przebiegała w pobliżu wsi Popielnia. Wybudowana tu stacja otrzymała nazwę
Priazovskoe. [our-travels.info]
[2]
Keila (German: Kegel) to miasto i gmina miejska w hrabstwie Harju w
północno-zachodniej Estonii, 25 km (16 mil) na południowy zachód od Tallina [en.wkipedia]
[3]
Gubernia
estońska (ros. Эстлянсая губерния), gubernia estlandzka – jednostka
administra- cyjna Imperium Rosyjskiego, położona w północnej części
obecnej Estonii.
[4]
Geni.com – drzewo genealogiczne rodziny von Baggehufwudt
[5]
Drzewo genealogiczne rodu, [geni.com]
[6] Shergalin J.E. by 150th anniversary since birthday and 75th
anniversary since death of breeder, aviculturist, educator and publisher Eduard
Karl Ewald von Baggehufwudt (1870-1945) [elibrary.ru]
[7] Сакуский пивоваренный завод (Browar w Saku) [ru.wikipedia]
[8] 200-летие лидера эстонской культуры пивоварения (200-lecie lidera
estońskiej kultury piwowarskiej) [dv.ee]
[9] Pavel Egorov,
Facebook „ПИВО (BEER)”
[10] Vasalemma [en.wikipedia]
[11] Vazalem [ru.wikipedia]
[12] Nõva (Dorf) [de.wikipedia
[13] Shergalin J.E. j.w.
[14] Shergalin J.E. by 150th anniversary since
birthday and 75th anniversary since death of breeder, aviculturist, educator
and publisher Eduard Karl Ewald von Baggehufwudt (1870-1945) [elibrary.ru]
[15] Digar Digital Archive [digar.ee]
[16] J.E.Shergalin j.w.
[17] Paweł Stefanek, Estońska reforma rolna 1919 roku
[eesti.pl]
[18] MS Wilhelm Gustloff [pl.wikipedia]
[19] Gerald
Braunberger, ”Von Baggo und die „Wilhelm
Gustloff" [danzig.org]
[20]
Bagniewko –
(niem. Königsdank) wieś w Polsce położona
w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie świeckim, w gminie
Pruszcz [pl.wikipedia]
[21]
Drzewo genealogiczne rodziny von Baggehufwudt [geni.com]
[22]
Tarutino to wiejska miejscowość )
w powiecie żukowskim, w obwodzie kałuskim, w Rosji [ru.wikipedia]
[23]
Lipawa (łot. Liepāja, niem Libau) – miasto w zachodniej części Łotwy [pl.wikipedia]
[24]
Bitwa pod Maciejowicami –
bitwa stoczona 10 października 1794 roku pod Maciejowicami
[pl.wikipedia]
[25]
Bitwa pod Pruską Iławą (niem. Preußisch Eylau, dzisiejszy Bagrationowsk w obwodzie królewieckim w Rosji) [pl.wikipedia]
[26]
Dobre Miasto (niem. Guttstadt) – miasto w woj. warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim [pl.wikipedia][e.wikipedia]
[27]
Lidzbark Warmiński (niem. Heilsberg) – miasto w województwie warmińsko-mazurskim [pl.wikipedia]
[28]
Turku ( szw. Åbo) – miasto w południowo-zachodniej Finlandii, stolica kraju do roku 1812 [pl.wikipedia]
[29] Karl Gustav von Baggohufwudt [en.wikipedia]
[30] Записки и очерк его жизни. [drevlit.ru]
[31] Beloe dvizhenie Белое Движение [m.ok.ru]
[32]Siły Zbrojne Południa Rosji (ros. Вооружённые силы Юга России, ВСЮР) –
oficjalna nazwa antybolszewickich (białych) wojsk rosyjskich, działających jako
formacja od 8 stycznia 1919, gdy doszło do formalnego połączenia Armii Ochotniczej z Armią Dońską (do których przyłączyły się inne związki
operacyjne białych Rosjan) do 10 maja 1920, gdy zostały
formalnie przemianowane na Armię Rosyjską [pl.wikipedia]
[33]
Gatczyna – miasto w Rosji, w centralnej części obwodu
leningradzkiego, 45 km
na południowy zachód od Petersburga [ru.wikipedia]
[34]
Beloe dvizhenie Белое Движение [m.ok.ru]
.jpg){kind=link}